Trojans;Ankara'da ABD Ajan Okulu

Gazetecilikle tarihçiliğin kesişim noktasında sarsıcı bir yapıt... Ahmet Köprülü’nün Trojans: Ankara’da ABD Ajan Okulu adlı kitabı, gazetecilikle tarihçiliğin iç içe geçtiği ender çalışmalardan biri. Tandoğan’daki sıradan bir oto galeride gördüğü beyaz Chevrolet’in izini sürmesiyle başlayan anlatı, okuru Soğuk Savaş’ın Ankara’daki karanlık yüzüne, istihbarat ağlarının merkezine taşıyor. “Amerikan Lisesi” olarak bilinen, ancak arşiv belgelerinde Trojans adıyla geçen bu okul, yalnızca bir eğitim kurumu değil; CIA ajanlarının, darbe planlayıcılarının ve diplomatik misyonların buluşma noktası olarak karşımıza çıkıyor. Kitap, 1958-1980 yılları arasında yayımlanan okul yıllıkları üzerinden yürütülen titiz bir çalışmaya dayanıyor. Bu yıllıklar yalnızca Amerikan dış politikasının Türkiye uzantılarına değil, aynı zamanda Türkiye'nin geçirdiği sosyal ve siyasal dönüşüme de ışık tutuyor. Fletcher Warren’dan A. Mead’e, Albay Kamil Homriş’ten genç George W. Bush’a kadar uzanan isimler zinciri, okulun sıradan bir eğitim kurumu olmanın çok ötesinde bir yapı olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Özellikle JAMMAT kadrosunun Anadolu’daki faaliyetlerine dair aktarılan bilgiler, Türkiye’nin yalnızca gözlenen değil, yönlendirilen bir ülke olduğunu kanıtlar nitelikte. Trojans, yalnızca belgelerle değil, belgeler arasındaki boşluklara yapılan yaratıcı yorumlarla da dikkat çekiyor. Köprülü’nün dili sade ama vurucu; kimi zaman soğukkanlı bir istihbarat raporu gibi, kimi zaman ise tarihsel bir tanıklık atmosferinde ilerliyor. Kitap, yakın tarihe cesaretle ve sorgulayıcı bir gözle yaklaşmak isteyen herkes için sarsıcı ama bir o kadar da kaçınılmaz bir okuma sunuyor. Aşağıda, kitabın derinlikli içeriğine dair bazı çarpıcı sorular yer almakta. Her biri, Trojans’ta işlenen yapıların ne denli karmaşık ve kapsamlı olduğunu ortaya koyuyor: Teröristbaşı Abdullah Öcalan’ın Tapu ve Kadastro Lisesi’ndeki Fransızca öğretmeni olan gizemli emekli albay kimdi? Amerikan Okulu’yla bağlantısı neydi? Türkiye’de antikomünizm dalgasını başlatan Fletcher Warren’ın bu okulla ilişkisi neydi? JUSMMAT Generali A. Mead, CENTO üzerinden Türk-Amerikan ilişkilerini nasıl yönlendirdi? Metin Toker, Amerikan Okulu’na neden uğradı? Amerikan Hava Kuvvetleri Özel Soruşturma Ofisi (OSI), Ankara’da hangi faaliyetlerde bulundu? Polis ve asker destekli tek grev hangisiydi ve bu olayın JUSMMAT ile ilgisi neydi? Antikomünizmin doruğa çıktığı yıllarda AHS duvarlarına Lenin’in fotoğrafı nasıl asılabildi? İngiliz büyükelçisi Irak’ta darbe düzenlemeden önce AHS’de ne yapıyordu? Amerikan Okulu ile CENTO arasındaki yoğun trafiğin perde arkasında ne vardı? Nurten Dumlu kimdi ve neden Amerikalılar arasında bu kadar özel bir yere sahipti? 1978’de George W. Bush ve eşi Laura Bush, Ankara’da hangi temaslarda bulundu? Amerikan Okulu öğrencileri, Anadolu’daki Barış Gönüllüleri’ne nasıl katkı sağladı? Bu öğrenciler, Türk halkıyla ilişkileri geliştirmek için hangi halkla ilişkiler stratejilerini benimsedi? Amerikan Okulu, neden 1960’lı yıllarda “Kale” olarak anılmaya başlandı? Yenimahalle ilçesinin doğuşunda Amerikalılar nasıl bir rol oynadı? Atakule’nin yerinde daha önce ne vardı ve Amerikalılar neden buraya yerleşmişti?